Skip to main content

Kham leh Suar Sawihawnna

Kham leh Suar hi Lalrammawia Ngente lehkhabu 36 na leh a Novel parukna a ni a, Social reform Novelist ang a kum rei tak (A Novel hmasa ho zawng zawng aṭanga) kan lo hriat tawh kum hmasa lama a kutchhuak Utopia pahnih Angelten An Awmpui (Socio – Religious Utopia) leh Lawng Mi Khawhar (Ecotopia) -a  thawnthu inang lo tak, a tum ram erawh inhnerem thliam siin min hruaipen deuh hnuah amah tak tak (social reform) lamah bawk min han letpui leh a, a kutchhuak hmasa lama Mizo tlangval luck leh hmelṭha tak tur, ruihhlo leh mipat hmeichhiatna hman khawlohnain a tih buai, lo chawr chhuahna chhungkaw inrelbawl dan fuh tawh loh laklawh vanga damchhung nun hrehawm taka hmang liam ta te, pawn lama kan inhmuhsak chin piah lam ngawi renga inthlahrung leh mahni mihringpuite ngei pawh hmaizah deka nun chhiar ve ṭhin tute khawvelah; kan hmuh phak piah lam a lo tamzia kan hmuh ṭhin kha, tun ṭumah hian a thling baw hawka rawn phawrh a tum ṭan ta nge, a thawnthu kalhmangah danglam hmuh tur a awm ta nual a, eng emaw chenah a hmasa lama ama style erawh hmuh tur a la awm tho mai.


Kham leh Suar hi phek 404 a chhah a ni a, bung 53 a awm a, a thawnthu khawvela luh hnu chuan chêng ve deuh vang vang rih tura luhchilh ngai chi a ni. He Novel-in mihring nun Kham leh Suar a rawn tarlan, a pawn lam aṭanga tehna lo zam ngawt lo a, luhchilh a belhchian ngai nun a rawn tarlanah hian female protagonist nun thawnthu ngaihnawm, lungchhiatthlak leh rilru khawih tak kan hmu a. A hringtupa chanchin mumal pawh hre lo va seilian Maremi (190), a nuin an dinhmun harsat em avanga an chhungte hla deuh hlek tawh, amah Maremi tak phei chuan an inchhun dan pawh hrethiam pha meuh lo va, a nuin a pitei tur anih thu a hrilh avanga a koh chhunzawm ve tawp (192) te bula a tlukluhpui, anmahni hmangaihtu leh duhsaktute bulah, an thlamuanna ber hmunah pawh inthlahrung reng renga khawsa ṭhin (205) nufa khawngaihthlak leh lainatawm tak chu thihnain a han pawt ṭhen leh a(212), amah hringtupa pawh hre chiang hman lo va a pain a thihsan, a nuin a tleirawl nun insiam chhoh dawn lai taka a thihsan leh fahrah Maremi chuan a chhungte neih chhun a pitei te nupa bula seilen a, a nuna a tlachawp thil lo inher chho tur lo nghah tawp lo chu tih theih a nei lo.

Pa hmel hmu lo va seilian, amah hmangaihtu a neih chhun ngawih ngawih a nuin a thihsan tak bawk chu chhungril khawharna leh thlamuantu mamawhnain a uap tlat reng a,

Ka nu thih hnua ka khawhar em em dan hi ka sawifiah thiam lo. Keimahah hian ruak awm tlatin ka hria a, engtia ruak nge a nih a, engtia hnawhkhah tur nge tih ka hrethiam azeng pawh a ni lo…(212)

a tih thlawt hian a hrilfiah zo ber awm e. A chhungril khawhar leh nun ruakin hmangaihtu leh thlamuantu tur a zawn laia ngaizawngtu a tawn hmasak Johny lah tleirawl tam tak te star rawn ni mah se, naupan lai aṭanga nun sual chho tak meuhtu, mipa tunlai leh zei tak ai a chhungril lama innghahna tur zawng tlat tur chi Maremi te tan chuan mipa innghahna tlak leh thlamuanpuiawm (husband material) tur chi anih tlat loh avangin, amah hmangaihtu leh a chhungril taka hrethiamtu ni a a hriat, a mamawh zawng zawng a hmuhna mipa a putea (a awmna, a pitei pasal) laka a thianghlimna a hloh ta mai pawh hi a demawm lohna lai a awm thei tlat a ni (287).

He Novel-ah hian chu fahrah khawngaihthlak hmangaihtu leh thlamuantu zawnga chhungril khawhar, a tum loh lam nun dai baw nasa ta lutukin sual khur a luhchilh dan leh, chhanchhuah hleih theih loh khawpa manganthlak hmeichhe nun chhe tawh chunga mak tak maia chhanchhuahna lo thleng kan hmu a, a thawnthu tawpna a Maremi’n hmangaihna ropuizia a tawn hi khawvel mihring tam zawkte duhthusam hmangaihna, mi tam takin hmu zo dawn lo va an inhriat avanga a hun hma a an nunna an lak phah hialna ṭhin pawh a ni hial awm asin.

He Novel-ah hian a ziaktupain a thawnthu danga a hman fo Internal conflict/Psychological conflict bawk haratna ruamah kan hmu leh a. Vawra leh U Thani khawsak dan ṭim uai uai a lo chhiar tawhtute tan Maremi leh a Putea hlimnain midang thihna hial a thlen dan te, chumiin a hrin chhuah tawrhna rapthlak tak lo thleng te hi thlamuang taka chhiar chhuah theih chi chu a ni hauh lo ang. Chu chuan he thawnthua Sage character remhria leh inpe zo tak, amah buaipui nasa em emtu ngei pawh hi a timangang hle a ni,

Remsangi kawl zet chu zep loh chuan a khirh a ni. Kan chhungkaw khawsak a tibuai em em a, chhuahtir mai tur emaw ni aw tih vang vang chang ka nei thut thut ṭhin. Ka chhuahtir mai chuan a hma ai khan a dinhmun a chhe leh zual dawn tih ka hre si (351)

tih ṭawngkam a hmang hial a ni.

Mizo Social Reform Novelist te hian Anti – hero character atana din a awlsam zawk vang nge, a chhiartute chhungril khawngaihna kaihthawhna atana hman an tum vang zawk ni ang tih theih hial turin female protagonist character an din fo va. Mipa leh hmeichhe protagonist dinna Social Reform Novel pahnih a recurring Sage character lo lang erawh a vawikhatna a ni hial mai thei. Recurring Sage Character bakah a Sage character hrim hrim hi kan Mizo novelist ten an uar loh lam tak a la ni a. Protagonist lansarh lurhna thawnthu hi Mizo thawnthu tam zawk kalhmang a la ni rih zawk hial awm e. 

2009, Book of the Year Rintei Zunlengah khan Sage character ngainatawm tak Pa Siama kan hmu nawlh mai a. A kum 16na chiah a he Kham leh Suar Thawnthu-a Sage character Pa Siama, nupui fel tak leh fapa pakhat nei bawk lo lang leh hian Mizo novel a la awm ngai meuh lo recurring Sage character a rawn din chhuak a, Mizo Fiction huanga thil danglam tak a rawn din chhuak a ni .

Sage character hrim hrim hi Alexandre Dumas ten Khawvel deng chhuak Count of Monte Cristo thawnthu a mihring nun zirtirtu tak tak atana an hmanna ang kha Mizo Novel huangah hian sawi tur a la vang hle. Rintei Zunlengah khan mihring buaithlak tak, siamṭha tur leh a nun chhanchhuak tura buaipui fe paha inhnial pui deuh hrep ngai ṭhin Vawra nun khaichhuaktu leh fing taka khalhtu atan a hmang a, mahse; nun inherin a tum ber thlentir zo lovin a tawpah Vawra chu lungchhiatthlak taka vui liam a ni ta a, thawnthu dang daih Kham leh Suar thawnthua Pa Siama, chhui chet cheta Rintei Zunlenga Sage character rawn din nawn ni ngeia lang erawh kum 16 hnuah chuan a tawp thlenga a hlawhtlinna hmel kan hmu ta.

Social reform novelist ten recurring sage character an din hian a phenah awmze thui tak/awmze tam tak a nei thei ni a ngaih a ni ṭhin a. A ziaktu hlimthla anih theih rualin, a thawnthu ziah hunlai leh a inkara ram chhunga thil thleng leh inher chhoh dan thlengin protagonist character leh plot structure inzam dan nen chhui tur a awm thei ang. Hetah hi chuan a chhiartute hmuh dan pawh a inang vek lo mai thei. A karah Social reform novelist te duhthusam ram nena chhuidawn remchang tak Utopian fiction puitling pahnih ngawt a lo tichhuak leh zel nen, hei hian awmze thui tak a nei thei leh zel mahna.

Kham leh Suar Novel hian a ziaktupa kut chhuak danngte ang thoin mihring nun inher dan leh mi tam tak chunga khuarel huatthlala lutuk thleng ṭhin huat ngawih ngawihna ruama min hruai luh hnuah chutah chuan hlimna, vanneihna leh hmangaihna kutin a kuangkuahna muala fiah phak lo nun min hmuhtir a, he thawnthua a tak ram (a tak ram ngeiah pawh he thawnthua thil thleng hi Mizoram chhunga thil thleng tawh ṭhin leh thleng mek niin a lang si) a pho lan chenchilh pha lo tute ngaiha thil rapthlak tak chu mitthla zaih zaih theihin min chhawpchhuahsak a, huatna leh beidawnnain a tuam mihring chhungrila beiseina leh hmangaihna lo inphum reng hai lan a nih lai hi chuan chhungril lamah i dam huai huai loh pawhin i mittui chu a hnam ve sak mai thei.

He Novel-ah hian khawvel huapa literature chawimawina sang ber Nobel prize in literature thlanna a langsar em em ṭhin mihring mihrinna (humanity) hi hmun lailum luahtu a ni. Chumi piah lamah chuan Mizo khawtlang nun inher chho mek leh siamṭhat ngai tam tak a rawn tarlang a. Tunlai zoram ṭhalai dinhmun tam tak a pho lan bakah hnam leh khawtlang venhimna atana thil pawimawh tam tak a rawn tarlang bawk.

Literature chu hriatna thar min petu chauh ni lo, mihring nun min hmuhthiam tirtu, hnam leh khawtlang nun khalhngil a, kawng kawhhmuhtu anih angin fiction huangah pawh social reform novel hi sub-genre hriatlar hmasak, chuai hlei thei lo tur leh, a chuai mai pawh phal loh tur chi a ni ngeiin a rinawm. He novel pawh hian chutiang tur chuan Mizo hnam leh khawtlang nunah hmasawnna thar thlen turin a chhiartuteah ngaihtuahna thar a pek ngei ka beisei.

Aremruati 15/04/25


Comments

Popular posts from this blog

Lehkhabu chhiar...

Mihring hian kum 5-10 ah kumtin lehkhabu 10 chhiar ta se - 60. Kum 11 - 13 ah 15 chhiar ziah ta se 45. Kum 14-23 hi high school, college, university kal ṭan chhoh lai, hna la  thawh leh eng emaw zir bîng vak hma lehkhabu chhiar tam awlsam hun lai ber a ni hial mai thei, kumtin 120 chhiar ta se - 1200 kum 24 aṭanga 40 ah, helai tak hi hna zawn chhoh leh research ti tur tan chuan zir lam zir bing vak a ngaih hunlai a ni a, inchhiar char char si a, chhiar ṭeuh a har hunlai a nih avangin ti hniam hretin 65 velah titla ta ila - 1040. Kum 40-ah 2345, a pung mawh hle mai😃. Hei hi han chhut chhin sathliah mai a ni a, kan hun hman dan leh buaipui tur thil dang tam dan azirin a theih diak diak loh chang a awm fo thei dawn a, lehkhabu chhiar tam tawk a harzia erawh a lang thei tho awm e. Tun hnaiah Mizo lehkhabu hi kum khatah 200 bawr chhuak angin a khairual theih ang a. Literature bîk a ni emaw, a piah lamah pawh hnam dang lehkhabu ṭha lar zual leh Mizo lehkhabu 50/50 emaw, 60/40, 70/30 ang...

Van Lal Nau Ang: A Christological Interpretation

-Pro Pastor Lalrinpuia Pachuau Pukzing Pastor Bial Krismas apianga Mizo Kristiante lunglen kai harhtu, Upa Lalhminghliana’n “Ngai Teh Van Lal Nau Ang Pian Ni” tia a phuah hmanga Isua Krista chungchanga Apostol-te thurin a puan chhuah dan mawi tak kan thlirho dawn a. Hetiang taka tawi, fiah bawk si, Isua Krista chungchang puan chhuahna hla kan nei hi a hlu takzet a ni. Isua Krista Chungchanga Inhnialna Hmanah, kum AD 325 khan Nicea khua (Tunah chuan Turkey rama Iznik khua)-ah Inkhawmpui Lian pawimawh tak koh a ni a, Kristian tam tak kal khawmin a then te chu a hunlaia Pathian thu thiam, hriatna thuk leh ril tak nei te an ni hlawm. Chu Inkhawmpuia an _ agenda _ pui ber chu Isua Krista chungchang a ni. Isua - Pathian famkim? Hetih hun lai hian Arius-a zirtirna kha a lar hle a. Ani chuan Isua chu Pathian thilsiam zinga ropui ber leh Pathian dawttu a ni a. Thilsiam anih avang erawh chuan awm hma a nei a, awm hma nei a nih avang chuan chatuan mi a ni ve lo. Chatuan mi a nih loh avang chuan P...