Skip to main content

“ ‘Sêih’ mawi mi ban la”-Debbie Rinawmi


He hla thu mawi leh ngaihnobei zet hi ‘Sêih’ tih lehkhabu Lalremruati (Aremruati) Ngente ziah atanga lak a ni a. He lehkhabu hi tunlai hlahril bu chhuakah chuan huam zau pawl tak a ni awm e. He lehkhabua hla awm ho hi phek tam fea zir tlak thiau an ni a, chung hlaah-te chuan langsar taka tarlan pathum a awm a, chungte chu chipchiar deuh zawkin han zir chiang dawn  ta ila:

KRISTIAN PHILOSOPHY: Kristian Philosophy-a pawimawh em em chu ‘khawngaihna’ hi a ni; khawngaihna avanga chhandam kan ni si a. He lehkhabu innghahna, a thutphah leh a laimu ber pawh hi khawngaihna a ni a; chu chuan a ziaktu hi engtiang taka Pathian thua tuia ngaihsak nge a nih tih min hrilh a, a rin thiam theih mai awm e. ‘Ka hmu che’ tih hlaa,

“Hriat lohna hliamin ser mi hnutchhiah leh,
Daidanna bangin thawnthu hlui leh thar mi hnutchhiah te,
Ka chhiar nawn leh chang hian,
Natna leh tuarna phena mawina inphum chu ka hmu a,
Thlamuanna leh hmangaihna kuta min chelh tlattu,
Nangmah ka hmu nawn leh thin che” (phek135)

 a’n tih te hian ‘khawngaihna’ tih thumal awm chiah lo mahse a sawi tum/a laimu a ni tho tho mai.

Hemi kaihhnawih lian em em Kristiante lehkhabu thianghlim Bible chungchanga a tawp a khar ringawt pawh hian a hla te hi awmze neia rem an ni tih a lantir a. Pathian thuin kan hringnun bul kan tan a, a tawp pawh kan khar thin a nih hi. A hla hmingah pawh hian ‘Bible’ ti mai lo va ‘Literature ropui ber’ tia a dah ngat te hian Bible a ngaihsan zia leh Pathian thu a dah hmasak zia a hril a. He hla danglam em emna pakhat chu chang hmasa ber leh hnuhnung ber hi a khaikhawm tu an ni ve ve tlat hi a ni. ‘Lehkhabu pakhat a awm a’ tiin chang tin bul min tan pui vek a, chu lehkhabu thatna chu min fah thla zaih zaih a, a tawp ber changah,

“Eng lehkhabu dang mahin an kawl ve ngai reng reng loh,
Nunna thawa thawk khum,
Lehkhabu nung a ni” a’n tih hian Bible a ni tih kan nemnghet chauh a. Chutih laiin chang hmasa berah,

“Lehkhabu pakhat a awm a,
Thil tam tak inkhung khawmna,
I duh leh mamawh kawl vek mahse,
Hmu chhuak tur leh,
Hmang thiam tura,
Vawi tam tak I lepse ngai,
Lehkhabu ropui a ni”
tiin eng anga ropui pawh lo ni se, a hmu chhuak tur chuan kan chhiar a ngaihzia tawngkam mawlmang tak, fiah bawk siin min hrilh a. A bultanna mah ni se, chang dang zawng zawng khaikhawmtu a ni lawi si te hian he hla hi a tawp berah awm mahse he lehkhabu khaikhawmtu a nihzia a tarlang tel bawk a ni.

MIHRING MIHRINNA: Mihring mihrinna (humanity) hi he lehkhabu buatsaihtuin a khel lian ber te zinga mi a ni ti ila kan sawi sual awm lo ve. Hla tin mai - hmangaihna chungchang a ni emaw, thildang a ni emaw mihring mihrinna hi a dah lian em em a, hla tin deuh thawah hian hmuh tur a awm a ni. ‘Finna atthlak’ tih hla chang 6-naa,
“An anpuia siamte aiin,
An kutkawih an buaipui a;
Finthuril chaihin,
Chawimawina lehkha tar chuai chuai mah se,
An chhungril chu thu mal pakhat lek dawn chakin,
A tuihal tho si” (phek 120-na) 
a’n tih te hian mihring nuna mahni inngaihpawimawhberna leh mahni mihring puite aia lansarh duhna a tarlang chiang hle a. He hla pakhatah ringawt pawh hian mihring nunzia chiang taka tarlan a ni a, a hausa hle . 

‘Khawvel Thar’ tih hlaa,
“Mahni hmasialna leh,
Duhamna dah thain,
Mi dang nek rana intlansiakna tlan sanin,
Induh sakna leh ngilneihna vul tirin,
Mahni aia mi dang hmangaihna nunpui turin” (phek 31)
a’n tihte hian a duhthusam khawvel inhmangaihna mai bakah kan sawi fo Mizo tlawmngaihna par vulna chu hmuh theihin a chhawpchhuak a, chutiang khawvel chu mihring mihrinna ngaihhlutna hmunah chauh a awm thei thin si a, a duhthusam hi thlen tik ni awm thei maw?

NATURE/KHUAREL: He lehkhabu hian nihna pahnih a neih chu tunlai (modernist) thuziaka kan hmuh thin ‘a tak ram’ (reality/realism) mai bakah kan nun hman meka kan duh khawp lohna (dissatisfaction) hmu mah ila Romantist thuziaka kan hmuh thin heng- khuarel thil mawi (nature) te, suangtuahna atanga thu kan tih te hi kan hmu nawk a. Khawvel thil ngaihlu tak ‘materialist’ kan tih mai te hian nature/khuarel hi an ngaisang teh chiam ngai lo va, chuta tang chuan heng hla phuahtu hi hmeichhe rilru thianghlim tak a ni tih hi langsar takin kan hre thei a ni. ‘Zing daifim de set set kara sava hram chiah chiah ri te” (phek 42-na), “Lelthang kiuin min awih laiin” (phek 13-na), “Tuahpui leh Vau an vul laiin” (phek 14-na) tih te hi kan hmu a, a sawi lunglen thlak thiam hle lehnghal! Mihringin kan mihring puite hmangaih harsa kan tih em em laiin chu nun duhawm chu nature/kuarel-ah hian a hmu a ni mahna - anni chu Pathianin awm tura a duan angin an awm mai si a!

Heng kan tarlan pathum bakah hian lian leh langsar taka kan hmuh chu ‘inngaihtlawmna’ a ni. Amah anga a ziahna(subjective) ah reng rengah lian takin a inziak ngai lo va, te leh tlawm takin a in tarlang zawk a ni. Thumal hman nawn (repetition) a nei nual a, chung zingah chuan ‘ram pangpar’ hi a langsar pawl a ni awm e. Huan pangpar aia ram pangpar a thlang mauh mai te hian a ziaktu inngaihtlawmna a tarlang chiang hle a ni.

Engkim tawpna intan laiin,
Thawnthu hlui a tawp hunah;
Hun thar ka thlir thiam nan,
Ka chakna chu- I hnenah;
‘Sêih’ mawi mi ban la.

Ka lam hawia i sêih hian e,
Engkim neitu ka lo ni e. (Phek 15-na)


(Debbie Rinawmi hi NIT, Mizoram hnuaiah Ph. d (English) Scholar a ni a. Ṭhangthar ziakmi hmeichhia hriathlawh ber te zing ami a ni a, poetry, article leh critical writing lamah a thawhhlawk hle. Ama pual Poetry bu pahnih 'Purloined Emotions' leh 'Bellicose Warriors' a tichhuak tawh a, Rinfela Zadeng nen an buatsaih dun 'Thinlung Hmunkhat' thuziak chi hrang hrang dahkhawmna bu an tichhuak tawh bawk.

Comments

Popular posts from this blog

Lehkhabu chhiar...

Mihring hian kum 5-10 ah kumtin lehkhabu 10 chhiar ta se - 60. Kum 11 - 13 ah 15 chhiar ziah ta se 45. Kum 14-23 hi high school, college, university kal ṭan chhoh lai, hna la  thawh leh eng emaw zir bîng vak hma lehkhabu chhiar tam awlsam hun lai ber a ni hial mai thei, kumtin 120 chhiar ta se - 1200 kum 24 aṭanga 40 ah, helai tak hi hna zawn chhoh leh research ti tur tan chuan zir lam zir bing vak a ngaih hunlai a ni a, inchhiar char char si a, chhiar ṭeuh a har hunlai a nih avangin ti hniam hretin 65 velah titla ta ila - 1040. Kum 40-ah 2345, a pung mawh hle mai😃. Hei hi han chhut chhin sathliah mai a ni a, kan hun hman dan leh buaipui tur thil dang tam dan azirin a theih diak diak loh chang a awm fo thei dawn a, lehkhabu chhiar tam tawk a harzia erawh a lang thei tho awm e. Tun hnaiah Mizo lehkhabu hi kum khatah 200 bawr chhuak angin a khairual theih ang a. Literature bîk a ni emaw, a piah lamah pawh hnam dang lehkhabu ṭha lar zual leh Mizo lehkhabu 50/50 emaw, 60/40, 70/30 ang...

Van Lal Nau Ang: A Christological Interpretation

-Pro Pastor Lalrinpuia Pachuau Pukzing Pastor Bial Krismas apianga Mizo Kristiante lunglen kai harhtu, Upa Lalhminghliana’n “Ngai Teh Van Lal Nau Ang Pian Ni” tia a phuah hmanga Isua Krista chungchanga Apostol-te thurin a puan chhuah dan mawi tak kan thlirho dawn a. Hetiang taka tawi, fiah bawk si, Isua Krista chungchang puan chhuahna hla kan nei hi a hlu takzet a ni. Isua Krista Chungchanga Inhnialna Hmanah, kum AD 325 khan Nicea khua (Tunah chuan Turkey rama Iznik khua)-ah Inkhawmpui Lian pawimawh tak koh a ni a, Kristian tam tak kal khawmin a then te chu a hunlaia Pathian thu thiam, hriatna thuk leh ril tak nei te an ni hlawm. Chu Inkhawmpuia an _ agenda _ pui ber chu Isua Krista chungchang a ni. Isua - Pathian famkim? Hetih hun lai hian Arius-a zirtirna kha a lar hle a. Ani chuan Isua chu Pathian thilsiam zinga ropui ber leh Pathian dawttu a ni a. Thilsiam anih avang erawh chuan awm hma a nei a, awm hma nei a nih avang chuan chatuan mi a ni ve lo. Chatuan mi a nih loh avang chuan P...

Kham leh Suar Sawihawnna

Kham leh Suar hi Lalrammawia Ngente lehkhabu 36 na leh a Novel parukna a ni a, Social reform Novelist ang a kum rei tak (A Novel hmasa ho zawng zawng aṭanga) kan lo hriat tawh kum hmasa lama a kutchhuak Utopia pahnih Angelten An Awmpui (Socio – Religious Utopia) leh Lawng Mi Khawhar (Ecotopia) -a  thawnthu inang lo tak, a tum ram erawh inhnerem thliam siin min hruaipen deuh hnuah amah tak tak (social reform) lamah bawk min han letpui leh a, a kutchhuak hmasa lama Mizo tlangval luck leh hmelṭha tak tur, ruihhlo leh mipat hmeichhiatna hman khawlohnain a tih buai, lo chawr chhuahna chhungkaw inrelbawl dan fuh tawh loh laklawh vanga damchhung nun hrehawm taka hmang liam ta te, pawn lama kan inhmuhsak chin piah lam ngawi renga inthlahrung leh mahni mihringpuite ngei pawh hmaizah deka nun chhiar ve ṭhin tute khawvelah; kan hmuh phak piah lam a lo tamzia kan hmuh ṭhin kha, tun ṭumah hian a thling baw hawka rawn phawrh a tum ṭan ta nge, a thawnthu kalhmangah danglam hmuh tur a awm ta nual ...