Mihring hian kum 5-10 ah kumtin lehkhabu 10 chhiar ta se - 60. Kum 11 - 13 ah 15 chhiar ziah ta se 45. Kum 14-23 hi high school, college, university kal ṭan chhoh lai, hna la thawh leh eng emaw zir bîng vak hma lehkhabu chhiar tam awlsam hun lai ber a ni hial mai thei, kumtin 120 chhiar ta se - 1200 kum 24 aṭanga 40 ah, helai tak hi hna zawn chhoh leh research ti tur tan chuan zir lam zir bing vak a ngaih hunlai a ni a, inchhiar char char si a, chhiar ṭeuh a har hunlai a nih avangin ti hniam hretin 65 velah titla ta ila - 1040. Kum 40-ah 2345, a pung mawh hle mai😃. Hei hi han chhut chhin sathliah mai a ni a, kan hun hman dan leh buaipui tur thil dang tam dan azirin a theih diak diak loh chang a awm fo thei dawn a, lehkhabu chhiar tam tawk a harzia erawh a lang thei tho awm e.
Tun hnaiah Mizo lehkhabu hi kum khatah 200 bawr chhuak angin a khairual theih ang a. Literature bîk a ni emaw, a piah lamah pawh hnam dang lehkhabu ṭha lar zual leh Mizo lehkhabu 50/50 emaw, 60/40, 70/30 ang pawn khai rual ta ila, kan lehkhabu chhiar azirin chakna lam leh chak lohna lam, ngaihtuahna buk rihna leh rih loh deuhna lam kha a awm awlsam thei viau dâwn a ni.
Kum 22/23 chho aṭang chuan eng emaw chen nun hi ngaihtuah leh din ngai hlir anih chho tawh a, hna zawn, in leh lo din, nupui/pasal neih etc in hun, tha leh ngaihtuahna a lâk heh loh theih tawh loh avangin, high school - University hi 24 - 40 aiin kum rei lo zawk ni mah se, lehkhabu chhiar nana hun inpek awlsam lai a ni. College kal lai hi a remchan zual lai a la ni leh mah mai thei. Zingah library hawn ruala thlen hman a off period hman thiam chuan a chhah dan leh chhiar chak theih chi anih dan azirin nikhat a lehkhabu pakhat chhiar chhuah hman dan a awm thei ang.
Tarmit power san leh san loh lam ni lovin, lehkhabu chhiar nasat lai leh chhiar nasat loh lai hian kan mitin thumal a chhiar chak dan a inthlau thei em em bawk. Mark Twain khan fiamthu deuhin a chhiar thuakin phek khat a thuziak tlangpui a sawi thei niin a sawi a, fiamthu anih rualin a lehkhabu chhiar nasat dan ngaihtuah chuan a thei tak takin a rinawm riau. Va chhiar chet chet a ngaihtuah ngut ngut hman loh thilah pawh a mit leh ngaihtuahna khan hawrawp inrem khawm a man chak tawh a, chumi tur chuan lehkhabu chhiar hmangin a hrual fe tawh a ni, thil theih loh hul hual a ni lo. College zirlaite tan hun ṭha bawhpelh a uiawm hle, college kal laite library luh khât te kha a la uiawm vawng vawng dâwn.
Lehkhabu chhiar tam pangngai te chhiar ang a chhut pawhin a tam har dan hi kum khat chhunga lehkhabu chhuak tlangpui aṭangin chhut ta ila, hei hi a nia Mizo literature bîk chauh pawh kan chhiar hnem leh tlem lam a zira sawi sual duai a awl ve theih ṭhinna chu😃 Criticism atan phei chuan chhinchhiah neuh neuh a, chhiar nawn a, ngaihtuah rauh rauh a ngaih ṭhin avangin hun a heh bîk a, a chhiar chak hleih theih loh.
Mihring dam chhung kum leh vanglai hun nen han chhût leh zel ta ila, lehkha chhiar nana hun kan neih hman ṭangkai leh zual nan chhiar tur uluk taka thlan pawh thil tih chi tak a ni ang tih a lang thei ta uar a. Kan ngaihtuahna a lut tam chu min kaihruaitu anih loh theih loh avangin children literature aṭanga ngaihtuahna sen a ṭul chhan pawh a ni ta reng a ni.
Katharsis - ah khan lehkhabu chhiar pawimawhna kan ziak tawh a. Thil hriat tamna atan ngawr ngawr chauh ni lo, mihring nun hriatthiamna atan leh taksa leh rilru lam tan pawh thil pawimawh tak anih avangin lehkhabu chhiar ngainatna leh hman ṭangkai dan hi naupang/ṭhangthar zawkteah pawh kan intuh chhoh zel a ṭul si.
Tui lo deuh engtin nge kan intuitir theih ang, naupang pawh inkhualtelemna bungraw dang ngawt karah engtin nge lehkhabu chhiar hun kan siamsak ang. Engtin nge anmahni duhthlanna ngeia an thlan theih nan ngainatna/tuina kan pek ang, tih te a ngaihtuah chhoh theih ta zel a. Naupan lai aṭanga games khelh chhoh char char a, kum 14 vela intui tir thut tum chu a sak deuh hret tawh ang a, kum 18 chhoah phei chuan a buaithlak leh hret tawh a ni, theih loh erawh a ni lo a ni ang. College aṭanga lehkhabu chhiar tui chhuak an awm fo hi.
Tunah ṭhangtharten lehkhabu chhiar an ngaina ta lo tih ngaihdan awm chho ta nawk mah se, zirna lamah hnam pumin hma kan sawn chho zel a, Mizo ṭhalaite hi lehkhabu chhiar thlah tham ṭhak duh tur khawp kan ni lo. Mi nawlpuiah lehkhabu chhiar tam lama hma kan sawn nan pawh kan la tlai lo, hma kan la la thei a ni. Lehkhabu chhiar nasa hnam, literature a sang hnam kan la inti thei em em ang tih hi beisei tlat rih ang u.



Chhiar chhuak dap e. A ṭha lutuk.
ReplyDeleteKa lawm e
DeleteA ngaihnawm e 😊
ReplyDeleteKa lawm e
Delete